Maden İşçisine ‘Rödovans’ Tuzağı

Madenci aileleri tazminatlarını tahsil edememe riskiyle karşı karşıya…

Madenci aileleri tazminatlarını tahsil edememe riskiyle karşı karşıya… Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) ile Soma Madencilik A.Ş. arasındaki ‘rödovans’ adı verilen kiralama ilişkisi, işçilerin tazminat taleplerinin önünü kesebilir

Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) ile Soma Madencilik A.Ş. arasındaki hukuki ilişkinin, ‘rödovans’ adı verilen kiralama yöntemi ile yapılmasının işçilerin maddi ve manevi tazminat taleplerini şirketin yanı sıra TKİ’den de istemelerinin önünü kesebileceği ortaya çıktı. Maden Kanunu’na 2010’da eklenen bir maddeyle hizmet sözleşmesinden farklı olarak, “rödovans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumlulukların rödovansçıya ait olduğu” yönünde hüküm konulduğu, bu hüküm nedeniyle Soma’da yakınlarını kaybeden madenci ailelerinin açacağı tazminat davalarında TKİ’nin sorumlu tutulamaması ihtimali olduğu belirtildi. Bu durumda şirketin iflas etmesi ya da mal varlığının tazminatların tamamını ödemeye yetmemesi durumunda işçi aileleri yeni mağduriyetler yaşayabilecek.

Maddi ve manevi tazminat

Soma’daki facia ile ilgili adli soruşturma başlarken hayatını kaybeden işçilerin ailelerinin alacakları tazminatlarla ilgili hukuki girişimlerin de önümüzdeki günlerde başlaması bekleniyor. Madenci aileleri, destekten yoksun kalma tazminatının yanı sıra olaydan duydukları üzüntü nedeniyle de manevi tazminat talep edebilecek. Maddi tazminat hesaplanırken, yaşamını kaybeden madencinin Türkiye’deki ortalama yaşam süresine göre muhtemel yaşayacağı süre baz alınacak. Bu süre içinde alacağı ücretlerdeki artış oranları da yine tahmini olarak hesaba katılacak. Bu gelirden davacıların alacağı muhtemel “destek” hesaplanacak. Çıkan miktardan SGK’dan bağlanan ölüm aylığı düşülerek maddi tazminat miktarı bulunacak. Madenci ailelerine ayrıca, yaşadıkları üzüntü ve eleme karşılık da manevi tazminat ödemesi yapılacak.

TKİ de sorumluydu

Madenlerde yaşanan iş kazalarında, maddi ve manevi tazminat talepleri hem alt işveren hem de üst işveren konumunda olan TKİ’den istenebiliyor. Sorumluluğun, “müşterek ve müteselsil” sorumluluk olarak belirlenmesi nedeniyle madenci aileleri, tazminatlarını firmadan veya TKİ’den tahsil edebiliyor. Firmaların ödeme güçlüğü çektiği ya da mal kaçırdığı durumlarda işçi ailesi TKİ’den tazminatını tahsil edebiliyor. TKİ de sorumluluğu ölçüsündeki tazminatı kendisini üstleniyor, firmanın sorumluluğuna düşen pay içinse firmaya rücu ediyor.

Maden Kanunu’na 2010’da eklendi

Ancak rödovans sözleşmelerinde işçi ailesinin tazminatı TKİ’den tahsil edebilmesini engellemeye yönelik olarak kanuna bir düzenleme konulduğu anlaşıldı. Maden Kanunu’na 2010’da 5995 sayılı Kanun’la eklenen ek bir maddeyle rödovans sözleşmelerinde sorumluluğun tamamen rödovansçıya ait olduğu belirtildi. Söz konusu maddede, “Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödovans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödovansçıya aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Maden Kanunu’ndan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz” hükmü yer aldı.

Maddede “İş Hukuku, iş sağlığı ve güvenliği” ile ilgili hukuki ve mali sorumlulukların tamamen rödovansçıya ait olduğunun düzenlenmesi karşısında tazminatların TKİ’ye yöneltilemeyeceği belirtildi.

Feodal dönemin haracı

Rödovans, bir tür özelleştirme yöntemi olarak biliniyor. Fransızca kökenli rödovans (redevance) feodal dönemde ‘haraç’ anlamında kullanılıyordu.

Kaynak: Vatan