Darbecilerin 1981 yılında çıkardığı 2531 sayılı Kanun’la kamu kurumlarından ayrılan kamu görevlilerinin ayrıldıkları kurumlarına karşı iş alma yasağı düzenlemesi maalesef geçen zaman içerisinde işlevsiz hale gelmiştir. Uygulama maalesef yasaklarla bir yere varılamayacağını göstermektedir. Çünkü, bırakın ayrılan kamu görevlilerinin kurumlarına karşı iş yapma yasağını, mevcut çalışanların dahi danışmalık yaptıklarına şahit olunmaktadır.

* Kanuni boşluklar yeni danışmanlık türleri icat etmiştir

Özel sektörün kamu kurumlarında iş yapmalarındaki zorluklar yeni arayışları beraberinde getirmiştir. Zamanla yarışan uyanık müteşebbisler, kamudaki işinin biran önce bitmesi için gayri resmi danışmanlık yöntemini uygulamaya sokarak kamu kurumlarında çalışanlardan gözüne kestirdiklerini gayri resmi danışman olarak kullanmaya başlamışlardır. Kimseyi zan altında bırakmak istemeyiz ama uygulamanın da bu yönde olduğunu sağır sultan dahi bilmektedir. Vergi konusunda uzman olan kamu görevlilerinin vergi alanında, enerji konusunda uzman olan kamu görevlilerinin enerji alanında, sosyal güvenlik alanında uzman olanların sosyal güvenlik alanında, iş hukukunda uzman olanların da iş hukukunda danışmalık yapmakta olduğu bilinmektedir.

Bizden farklı düşünenler bunda ne var diyebilirler. Bilgisinden para kazanmanın meşru olduğunu iddia edenler de çıkabilir. Ancak, rahmetli Menderes’in oğluna söylediği “Oğlum ticaret yapmanda mahzur yok ama, ticaretinde beni alır beni satarsınız” veciz sözünün de unutulmaması gerekiyor. Yani kamu kaynaklarıyla kamunun alınıp satılmasına rıza gösterilemez.

* Hangi kamu görevlileri yasak kapsamındadır?

Hangi kamu görevlilerinin görevlerinden ayrıldıktan sonra kurumlarına karşı iş alamayacağını 2531 sayılı “Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun” düzenlemiştir. 1981 yılında yürürlüğe giren kanunda 2007 ve 2008 tarihlerinde sadece iki değişiklik yapılmıştır. Darbe sonrasında çıkarılan bu kanunda sadece iki değişiklik yapılması doğrusu düşündürücüdür.

Kanunun kapsam başlıklı 1. maddesinde kapsamda olan kamu görevlileri sıralanmıştır. Buna göre; genel bütçeye dahil daire, kurum ve kuruluşlar ile katma bütçeli idarelerde, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan fonlarda, belediyelerde, özel idarelerde 440 ve 468 sayılı Kanunlar kapsamına giren kuruluşlarda, sermayesinin yarısından fazlası ayrı ayrı veya birlikte Hazine’ce veya yukarıdaki daire, idare, kurum ve kuruluşlarca karşılanan yerlerde aylık, ücret veya ödenek almak suretiyle görev yapmış olanlar kanunun kapsamında bulunmaktadır. Kapsamdaki 440 ve 468 sayılı Kanunların mülga olduğunu hatırlatmaya gerek olmadığını düşünüyoruz. Hal böyle iken bu ifadelerin dahi kanun metninde halen duruyor olması üzerinde düşünmeyi gerektirecektir diye düşünüyoruz.

* Yasağın süresi var mıdır?

Bu kanunun 2. maddesinde getirilen yasağın neler olduğu ve süresine yer verilmiştir. Buna göre; yukarıda belirtmiş olduğumuz kamu kurumlarındaki görevlerinden hangi sebeple olursa olsun ayrılanlar, ayrıldıkları tarihten önceki iki yıl içinde hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak üç yıl süreyle, o daire, idare, kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar. Ayrıca, özel kanunlardaki yasaklayıcı hükümler de saklıdır.

Ancak, kanun metni yeterli olmadığı için kritik kurumlardaki yöneticiler görevlerinden ayrıldıklarında kamuya karşı iş yapmayan ama yaptığı iş kamudaki görevinin paralelinde olan işleri yaparak haksız rekabete girişmektedirler. Hatta üst düzey kamu görevlisi görevinden ayrılıp özel sektörde benzer işleri yapıp daha sonra kamudaki aynı görevine dahi dönebilmektedir.

* Yasağın istisnaları var mıdır?

Bu kanunun 3. maddesinde hangi işlerin ve hangi kamu görevlilerinin istisna kapsamında olduğu belirtilmiştir. Buna göre; seferberlik, manevra, tatbikat, atış ve konferans gibi öğrenim ve eğitim maksadıyla silah altına alındıktan sonra terhis edilen yedek subaylar hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz. Ancak, muvazzaflık hizmetini bitiren yedek subaylar, sadece kadrosunda, hizmet gördükleri kıta, karargah ve askeri kuruma ait işlerde ikinci madde hükmüne tabidirler. Uzman tabipler, tıpta uzmanlık tüzüğüne göre uzman olanlar, tabipler, diş tabipleri ve eczacılar kendi nam ve hesabına yaptıkları mesleki faaliyetleri ile ilgili olarak kurum ve kuruluşlarla tip sözleşmeler yapabilirler.

* Vergi uzmanları yasak kapsamında mıdır?

* Yasağa uymayanlara nasıl bir yaptırım uygulanmaktadır?

Bu kanunun 4. maddesinde yasağa uymayanlara nasıl bir yaptırım uygulanacağı açıkça belirtilmiştir. Buna göre; kanunda belirtilen hususlara aykırı harekette bulunanlar, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır. Elbette bu ceza, kanundaki boşluğu kullanmayanlar içindir.

* Özel kanunlarda benzer düzenlemeler var mıdır?

Birçok kamu kurumunun teşkilat kanununda görevlerinden ayrılan kamu görevlilerinin görevlerinden ayrılmaları halinde hangi yasaklara uymak zorunda oldukları açıklanmıştır. Bu konuda 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’da oldukça ağır düzenlemeler vardır. Bu kanunun 6. maddesine göre; kurul üyeleri üyelikleri süresince özel bir kanuna dayanmadıkça kamu ya da özel kuruluşlarda hiçbir görev alamazlar. Kurul üyeleri, üyeliklerinin sona ermesinden itibaren iki yıl süre ile elektrik ve doğal gaz ile petrol ve LPG piyasalarında faaliyet gösteren özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde görev alamaz ya da bu tür işlere ortak olamazlar ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremez ve elektrik enerjisi ticareti ve doğal gaz ticareti ile petrol ve LPG ticareti ile uğraşamaz.

Ancak, üyelere getirilen yasaklar diğer personele getirilmemiştir. Halbuki görev yapan birçok personel en az üyeler kadar kritik görev icra etmektedir. Bununla beraber mevzuatın ne kadar uygulandığını soracak olursanız, o konuda çok da iyimser olduğumuzu ifade edemeyiz

Ahmet Ünlü – Yeni Şafak