Ücretsiz İzin Uygulaması Uzatılacak mı?

Son kez uzatılan kısa çalışma uygulaması 31 Mart’ta sona erecek. Aylardır kısa çalışma ödeneği ile yaşamını sürdürmekte olan çalışanlar, yeni yılda ücrette yapılan artışların ödeneğe yansıtılıp yansıtılmayacağını merak ediyorlar. Merak edilen bir başka husus ise 17 Mart’ta sona erecek işten çıkarma yasağı ve buna paralel işverene tanınan işçiyi ücretsiz izne çıkarma yetkisinin devam edip etmeyeceği. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı.

2021’DEKİ ÜCRET ARTIŞI KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE YANSIR MI?

2020 Nisan ayından bu yana kısa çalışma ödeneği almaktayım. İş yerimde 2021 yılında 4500 TL’nin altındaki ücretlere 455 TL, üstündeki ücretlere de yüzde 10 oranında artış yapıldı. Fakat benim almış olduğum kısa çalışma ödeneğinde bir artış olmadığı gibi iş yerinin göndermiş olduğu ocak ayı ücret bordrosunda da bir artış görünmüyor. Bu durumda iş yerinden ücret artışı talep edebilir miyim? Ücretimde artış olması durumunda bu artış kısa çalışma ödeneğine yansır mı?

İşten çıkarmanın yasak olduğu sürelerde kısa çalışma ödeneği alırken işveren kısa çalışmayı iptal ederek iş başı yaptırıp 1 – 2 ay veya belli bir süre çalıştırdıktan sonra isteğim dışında ücretsiz izine çıkartabilir mi? (Nihat T.)

Geçen yıl mart ayında başlayan kısa çalışma uygulaması son kez uzatıldı. Kısa çalışma uygulaması 31 Mart tarihinde sona erecek.

Kısa çalışma ödeneği, ödenek almaya başlamadan önceki 12 aylık ortalama ücretin yüzde 60’ı oranında bağlanıyor. Ödenek almaya başladıktan sonra ara verip tekrar kısa çalışma kapsamına alınanlar da ilk baştaki tutar üzerinden ödenek alıyorlar. Kovid – 19 sürecinde kısa çalışma ödeneği almış olanların ücretinde bu yıl yapılan artışlar ödeneklere yansımaz. Geçen yıl bir süre ödenek aldıktan sonra bu yıl şubat ayında yeniden ödenek almaya başlayanların ücretlerindeki artışlar ödeneklere yansıtılmaz.

Kısa çalışma ödeneğinin artışı ancak şöyle mümkün olabilir. Ödenek tutarı brüt asgari ücretin yüzde 150’sini aşamıyor. Örneğin geçen yıl ödenek ilk bağlandığında, son 12 aylık ortalama ücreti 7 bin 357.50 TL’nin üzerinde ise bu yıl asgari ücrette yapılan artışa bağlı olarak bu kişinin ödeneği ocak ayından geçerli olmak üzere artırılır. Diyelim söz konusu kişinin brüt ücreti 10 bin TL olmasına karşın, tavan uygulaması dolayısıyla geçen yıl 4 bin 414.50 TL kısa çalışma ödeneği bağlanmıştır. Bu kişinin ödeneği, 2021 yılında asgari ücrete yapılan artışa bağlı olarak 5 bin 366.25 TL’ye yükseltilir.

İkinci sorunuza gelince; bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde hüküm yok ise ücrette artış yapma konusunda işvereni bağlayıcı bir hüküm bulunmuyor. Ancak, iş yerinizde bir ayrımcılık olduğuna inanıyorsanız, herkese artış yapılırken size yapılmamış ise o durumda buna dayanarak ücret artışı talebinde bulunabilir, hatta dava konusu yapabilirsiniz.

İşten çıkarma yasağı 17 Mart’ta sona erecek. 31 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılma yetkisi bulunuyor. Ancak, işten çıkarma yasağının uzatılıp uzatılmayacağı konusu henüz açıklığa kavuşmadı. Kısa çalışma ödeneği 31 Mart’ta sona erdirilirken, işten çıkarma yasağı ve buna bağlı olarak uygulanan işverene tanınan ücretsiz izne çıkarma yetkisinin devam ettirilmesi büyük mağduriyetlere yol açar. Böyle bir uzatma, ücretsiz izin uygulamasının kalıcı hale dönüşeceği endişesini de beraberinde getirir. İşten çıkarma yasağı uzatılırsa işveren sizin rızanız olmadan, dilediği gibi ücretsiz izne ayırabilir. Umarım işten çıkarma yasağı ve ücretsiz izin uygulaması kısa çalışma ödeneğine paralel olarak sona erdirilir.

EKSİK PRİM GÜNÜYLE NASIL EMEKLİ OLURUM?

Askerlik ve yurt dışı borçlanmamın bir kısmını yatırıp 60 yaş ve 3600 günden emekli olmak istiyorum. Şu an için çiftçi BAĞ-KUR’um var. Bu sene içinde askerlik ve yurt dışı ödemelerini yapmayı düşünüyorum. Sigorta geçmişimde SSK, EK-5, BAĞ-KUR hepsi olduğu için kafam karışıyor. Ödemeleri yapmadan önce dikkat etmem gereken hususlar nelerdir? Şu anda BAĞ-KUR’lu olmam emekli olmamı ve askerlik borçlanmasını etkiler mi?

Doğum tarihim: 1 Mart 1962

İlk işe giriş tarihim: Ağustos 1994

Askerlik başlangıcı: 1980 (20 ay)

Yurt dışı çalışmam: 1988 – 1992 arası farklı zamanlarda 600 günden fazla (Suudi Arabistan’da)

Aralık 2015 – Haziran 2018 arası Ek-5 tarım sigortası (900 gün)

BAĞ-KUR başlangıcı: Kasım 2020. (Müslüm Ç.)

SSK’dan 3600 prim günüyle 60 yaşında, BAĞ-KUR’dan ise 5400 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilirsiniz. Suudi Arabistan ile Türkiye arasında sosyal güvenlik anlaşması olmadığı için 1994 öncesindeki yurt dışı çalışmalarınız için borçlanma yaptığınızda, sigorta başlangıcınız borçlanma yaptığınız süre kadar geri çekilir. Aynı şekilde, işe başlamadan önceki askerlik için yaptığınız borçlanma da sigorta başlangıcınızı öne çeker. Ancak, sigorta başlangıcınızın öne çekilmesi yukarıda belirttiğim emeklilik yaşınızı etkilemez.

Prim günlerinizin tam olarak ne kadar olduğu verdiğiniz bilgilerden anlaşılmıyor ancak çok eksiğiniz bulunduğu görülüyor.

Özet olarak SSK’dan (4/a) 3600 prim günüyle emekliliği hedeflemeniz gerekiyor. Bunun için 3600 prim gününü doldurmadan önceki BAĞ-KUR’lu çalışmalarınızın 1260 günü aşmaması gerekir. BAĞ-KUR’lu çalışırken yapılan askerlik borçlanması BAĞ-KUR statüsündeki günlerinize eklenir. Bu nedenle askerlik borçlanması yaparken, kısa süreliğine de olsa 4/a’lı çalışmaya geçiş yapmalısınız. Yurt dışı borçlanması her durumda BAĞKUR prim günlerinize eklenir. 3600 prim gününü bu şekilde tamamladığınız takdirde 1 Mart 2022 tarihinden itibaren emekli olabilirsiniz.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA EMEKLİSİ YETİM AYLIĞI ALABİLİR Mİ?

Kayınvalidem ev hanımı. 1987’de üzerine açılan dükkan ile BAĞ-KUR ödemesi başlattı.1994’te kayınpederim ile boşandı ve dükkan kapandı. Sonrasında isteğe bağlı sigorta ile devam etti. 2007’de babasını kaybettiğinde kayınvalideme yetim aylığı bağlandı. Yaşı tutunca isteğe bağlı sigortadan da emekli aylığı bağlandı. İki senenin sonunda SGK haksız maaş alındığı gerekçesi ile 37 bin lira ceza kesti. Annem borcu ödeyip BAĞ-KUR hakkından feragat edip yetim aylığı ile geçiniyor. İsteğe bağlı ödediği primlerin yanında ödediği ceza da cabası oldu. Bu konuda bir hak ihlali söz konusu mu? (Erdal U.)

Ölen sigortalıların kız çocuklarına ölüm (yetim) aylığı bağlanabilmesi için çocuğun bekâr olması, sigortalı bir işte çalışmaması ve kendi çalışması nedeniyle emekli aylığı almaması gerekir. Bunun tek istisnası 2008 öncesi kamuda çalışmaya başlamış olan Emekli Sandığı iştirakçilerinin kız çocuklarıdır. Anne babası Emekli Sandığı iştirakçisi olanlar bekâr olmaları şartıyla 4/a veya 4/b’li çalışırken ya da bu statülerde emekli aylığı alırken de yetim aylığı alabilirler.

İsteğe bağlı sigortadan emekli olanlar kendi çalışması nedeniyle BAĞ-KUR’dan emekli sayılırlar. Emekli aylığının bağlandığı tarihte yetim aylığı kesilir.

Bu anlamda SGK’nın yaptığı işlem yasaya uygun. Ancak, SGK uzun süredir otomasyona geçmiş durumda. Yıllarca iki aylığı ödeyip, sonradan geriye dönük borç çıkarmak yerine emekli aylığı bağlandığında yetim aylığını kesmesi gerekir. İsteyen kişiler daha sonra yetim aylığı ile kendi emekli aylığı arasında tercihini yapabilir.

Kayınvalidenizin kuruma başvurup kendi emekli aylığının şu anki tutarını öğrenmesinde yarar bulunuyor. Şayet kendi aylığı daha yüksek ise yetim aylığını bırakıp kendi emekli aylığına dönebilir.

NASIL EMEKLİ OLURUM?

01.08.1970 doğumlu, 08.01.1991 SSK girişliyim. 20 gün prim ödenmiş kapanmış. 17.11.1994 BAĞ-KUR girişim var. 8116 gün prim ödenen iş yerimi kapattım. Şu an hiçbir iş yapmıyorum. 52 yaşında SSK’dan emekli olabilir miyim? Bana nasıl bir yol önerirsiniz? (Ercan H.)

BAĞ-KUR’dan 9000 prim günüyle 54 yaşında, SSK’dan ise asgari 5525 prim günüyle 52 yaşında emekli olabilirsiniz. 2019’un şubat ayından itibaren SSK’lı çalışmaya geçiş yapsaydınız 52 yaşında SSK’dan emekli olabilirdiniz.

Siz şu aşamada BAĞ-KUR’dan daha kısa sürede emekli olma hakkına sahipsiniz ancak BAĞ-KUR’dan 54 yaşında emekli olmak için prim gününüzü 9000’e tamamlamalısınız. Aksi takdirde BAĞ-KUR’dan emeklilik için 58 yaşını beklemek zorunda kalırsınız.

SSK’dan emeklilik hakkı kazanabilmek için bu statüde en az 3.5 yıl, yani 1261 gün çalışmanız gerekir. Eksik primlerinizi BAĞ-KUR’dan daha kısa sürede tamamlayabileceğiniz için BAĞ-KUR’dan devam ettirmelisiniz. İsteğe bağlı sigorta primleri de BAĞ-KUR’a sayıldığı için esnaf olmayı gerektirir bir işiniz olmasa bile isteğe bağlı sigorta primi yatırarak eksik günlerinizi tamamlayabilirsiniz.

Kaynak: Habertürk – Ahmet Kıvanç