Merkezi Yönetim Bütçesi Neden Fazla Verdi?

Merkezi yönetim bütçesi mart ayında 23.8 milyar lira, ocak-mart döneminde de 22.8 milyar lira fazla verdi. Geçen yılın aynı dönemlerinde ise bütçe sırasıyla 43.7 milyar ve 29.6 milyar lira açık vermişti. Bütçenin fazla vermesinde otomotiv satışlarındaki patlama, döviz kurundaki artışa rağmen ithalatın hız kesmemesi, tüketime bağlı olarak dahilde alınan KDV gelirleri ve Merkez Bankası’ndan hazineye aktarılan kâr payı etkili oldu.

Mart ayı bütçe gerçekleşme sonuçlarına göre, mart ayında merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yıla göre yüzde 21.9 artarak 91.2 milyardan 111.2 milyar liraya, faiz hariç giderler yüzde 21.4 artışla 79.8 milyardan 96.9 milyar liraya, faiz giderleri de yüzde 25.5 artışla 11.3 milyardan 14.2 milyar liraya yükseldi.

Mart ayında bütçe gelirleri yüzde 184.4 oranında artarak 47.4 milyar liradan 134.9 milyar liraya ulaştı. Vergi gelirleri yüzde 109.5 oranında artışla 37 milyardan 77.4 milyar liraya yükseldi. Bu gelişme sonucu geçen yıl 43.7 milyar lira açık veren bütçe bu yıl mart ayında 23.8 milyar lira fazla verdi.

Ocak-mart dönemi itibarıyla ise bütçe giderleri yüzde 12.6 artışla 285.3 milyardan 321.3 milyar liraya, faiz hariç giderler yüzde 10.3 artışla 247.1 milyardan 272.4 milyar liraya, faiz giderleri de yüzde 27.9 artışla 38.2 milyardan 48.9 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemde bütçe gelirleri yüzde 34.6 artışla 255.7 milyardan 344.1 milyar liraya, vergi gelirleri de yüzde 44.9 artışla 176.1 milyardan 255.1 milyar liraya çıktı.

Geçen yıl ocak-mart döneminde 29.6 milyar lira açık veren bütçe dengesi bu yılın ilk üç aylık dönemini 22.8 milyar lira fazla ile kapattı. Faiz dışı denge ise 8.7 milyardan 71.7 milyar liraya yükseldi.

Mart ayında bütçe gelirlerinde elde edilen 87.5 milyar liralık artışın 40.5 milyarı vergi gelirlerinden, 46.7 milyarı vergi dışı gelirlerden kaynaklandı. Vergi gelirlerindeki söz konusu artışın 9.6 milyarı dahilde alınan KDV’den, 11.6 milyarı ithalde alınan KDV’den, 5.7 milyarı otomotiv satışlarından alınan ÖTV’den, 8.4 milyarı gelir vergisinden sağlandı. Vergi dışı gelirlerin 35.7 milyarı ise çoğunluğu Merkez Bankası olmak üzere banka ve KİT’lerin Hazine’ye aktardığı kâr paylarından oluştu.

İşte bütçeye fazla verdiren o sebepler:

1-OTOMOBİL SATIŞINDAKİ REKOR BÜTÇEYE YARADI

Mart ayında otomobil ve hafif ticari araç satışlarının yüzde 92.8, ocak-mart döneminde de yüzde 59.7 oranında artarak üç aylık dönem itibarıyla tüm zamanların rekorunu kırması bütçe gelirlerine de yansıdı.

Mart ayında motorlu taşıtlardan alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) gelirleri yüzde 242.5 oranında artarak 2.4 milyardan 8.1 milyar liraya yükseldi. Üç aylık dönemde ise yüzde 198 artışla 5.1 milyardan 15.2 milyar liraya çıktı.

Mart ayında alkollü içkilerden alınan ÖTV yüzde 31.6 artarken, tütün mamullerinden alınan ÖTV yüzde 6.9 geriledi. Dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV ise yüzde 90.5 oranında artış kaydetti. Bu artışlara karşılık döviz kurundan kaynaklı olarak akaryakıt fiyatlarındaki artışların bir kısmının vergi indirimiyle karşılanması nedeniyle petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV gelirleri mart ayında yüzde 36.2 oranında azalarak 5.1’den 3.2 milyar liraya geriledi.

2-İTHALATTAKİ ARTIŞ VERGİ GELİRLERİNİ ARTIRDI

Döviz kurundaki artışa rağmen ithalatın hız kesmemesi ithalden alınan katma değer vergisi (KDV) gelirlerini mart ayında yüzde 120.7 oranında artırarak 9.6 milyardan 21.2 milyar liraya çıkardı.

3-VERGİ İADELERİ AZALDI

Geçen yıl gelirden çok iade yapıldığı için dahilde alınan KDV gelirleri eksi 4.9 milyar lira olurken, bu yıl mart ayında 4.7 milyar lira net gelir elde edildi. Dahilde alınan KDV gelirleri üç aylık dönemde ise yüzde 174 oranında artışla 8.7 milyardan 23.9 milyar liraya çıktı. KDV gelirlerindeki bu artışın vergi iadelerinin ötelenmesinden kaynaklanmış olabileceği değerlendiriliyor.

4-MERKEZ BANKASI’NDAN 35.8 MİLYAR TL GELDİ

Hazine portföyü ve iştirak gelirlerinden mart ayında 35.8 milyar lira kaynak geldi. Bunun 30.2 milyar liralık kısmı Merkez Bankası’nın 2020 kârından aktarılan paydan oluşuyor. Merkez Bankası geçen yılki kârından ayrıca 8.5 milyar lira kurumlar vergisi ödeyecek. Vergi ödemesi nisan ayında gerçekleştirilecek. Merkez Bankası geçen yıl olağanüstü genel kurul kararıyla bir önceki yılın kâr payına karşılık ocak ayında 40.7 milyar lira kaynak aktarmıştı.

Bütçe gelirlerindeki artış nereden kaynaklandı? (Bin TL)	2020	2021	Nominal değişim	Oransal değişim (%)
Merkezi Yönetim Gelirleri	47.442.713	134.927.473	87.484.760	184,4
Vergi Gelirleri	36.954.498	77.433.495	40.478.997	109,5
Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler	10.525.606	20.533.249	10.007.643	95,1
Gelir Vergisi	9.575.704	18.000.396	8.424.692	88,0
Değerli Konut Vergisi		3.790	3.790	0,0
Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi	-4.891.155	4.701.724	9.592.879	-196,1
Özel Tüketim Vergisi	13.359.689	17.843.616	4.483.927	33,6
Petrol ve Doğalgaz Ürünleri	5.084.530	3.244.512	-1.840.018	-36,2
Motorlu Taşıtlar	2.353.394	8.060.824	5.707.430	242,5
Alkollü İçkiler	850.207	1.118.888	268.681	31,6
Tütün Mamülleri	4.447.660	4.141.423	-306.237	-6,9
Kolalı Gazozlar	60.676	204.856	144.180	237,6
Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallar	563.222	1.073.100	509.878	90,5
Dijital Hizmet Vergisi	0	243.706	243.706	0,0
İthalde Alınan Katma Değer Vergisi	9.620.843	21.232.230	11.611.387	120,7
Hazine Portföyü ve İştirak Gelirleri	3.392	35.773.009	35.769.617	1054528,8