Meyve Sebzede Organize İşler: Tezgaha Gelene Kadar 10 Kat Artıyor

Tarladan 2 liraya çıkan salatalık, iki komisyoncu ve bir tüccarın elinden geçtikten sonra markete 16-18 liraya giriyor. Market kendi karını üzerine koyarak kilosunu 25-30 liradan satışa çıkarıyor. Üretici ise “Biz direkt olarak markete ürünü satamıyoruz. Büyük bir rant var ve bu zinciri kırdırmazlar. Fiyatlar hallerde belirleniyor. Market de karını koyunca fiyat bu oluyor” diyor.

Pandeminin etkisiyle bozulan tedarik zinciri, enerji ve ulaşım maliyetlerinde artış gıda fiyatlarını son yılların en yüksek seviyesine çıkardı. Ülkemizde, bunlara bir de fırsatçılar eklendi. Dolar kurunu gerekçe gözeterek zam yarışına girenler, kurun neredeyse sabit tutulmasına aldırmadan türlü bahanelerle vurgun yapıyor. Hükümet temel gıda ürünlerinde KDV indirimine gitmesine rağmen, fiyatlarda dişe dokunur düşüş yaşanmadı. Bunun altında yatan en büyük sebebin hallerdeki komisyoncuların ve zincir marketlerin fahiş kar marjlarının olduğu düşünülüyor.

Örneğin Antalya’daki üreticiden kilosu 2-3 TL’ye çıkan salatalık, 2 komisyoncu ve bir tüccardan geçtikten sonra İstanbul’daki markete 18-20 liraya giriyor. Market de karını üzerine koyduğunda rakam 30 lirayı buluyor. Antalya’ya göre ulaşımda avantajlı bulunan Bursa’nın salatalık ve domatesi de İstanbul’da 30 liraya satılıyor. Doğrudan tarladan alım yapan bazı büyük marketler ise ürünü ucuza satmak yerine piyasada oluşan şişirilmiş fiyatlardan tezgaha koyuyor. Pazarcılar da ürünü halden aldığına göre değil, marketle kıyas yaparak fiyatlandırıyor.

HAL YASASI ÇIKMALI

İstanbul Ziraat Odası Başkanı Demir, konuyla ilgili gazetemize yaptığı açıklamada “Hal Yasası çıkmadan meyve-sebze fiyatlarındaki fırsatçılığı önlemek mümkün değil. Hem marketler hem de hallerde ciddi anlamda oyunlar dönüyor. Alanya’da 2 TL’ye çıkan bir salatalığın 25 liraya markette satılmasının izahı yok. Bunun ne maliyet artışları ne de döviz ile ilgisi var. Ortada açıkça bir soygun var. Deniliyor ki ‘Gübre, ilaçlama, sulama maliyetleri arttı’ Tamam da, bu çiftçiyi ilgilendiren bir durum. Zaten maliyet artışları olmasının ardından sen çiftçiden 2 TL’ye almışsın. Bunu halciler veya marketlerin konu etmesi deli saçmalığı. Ama bakıyorsun, 2 TL’lik salatalık, halde 18 lira, markette 25-30 lira olmuş. Görünen köy kılavuz istemez” dedi.

BÜYÜK BİR RANT VAR

Bir üreticinin malını direkt olarak markete satmasının da mümkün olmadığını söyleyen Demir “Belli lobiler var. Hiçbir üretici, direkt olarak markete ürün satamaz. Antalya hali, İstanbul hali ve market. Bu zinciri bozdurmazlar. Çünkü büyük rant dönüyor. Normal şartlarda direkt markete satış olsa ve marketler de cüzi miktarda bir kar payı ile satsa 2 TL’lik salatalığı vatandaş 8 liraya alabilir” dedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ‘Elektrik Faturaları’ ve ‘Gıdada KDV indirimi’ Açıklaması

Marketlere kesilen cezaların da caydırıcı olmadığını söyleyen Demir “Marketlere kesilen cezayı o market yine vatandaşa ödetiyor. Resmen kağıt altında gider gösteriyorlar” ifadesini kullandı. Marketlerin kendi aralarında fiyat belirlediği konusuna da değinen Demir “Bu o kadar ayyuka çıktı ki, marketlere ceza bile kesildi. Halciler ile marketler de iş birliği içinde, fiyatlar ortak belirleniyor. Diyelim domateste bu yıl çok iyi verim alındı. Ürün bol. Dolayısıyla fiyatın düşmesi gerekiyor. Ama vatandaşa yansımıyor. Üreticiye de yansımıyor. Aradaki kar market ve haldeki komisyoncular arasında bölüşülüyor. Kısacası verim fazla ise bundan market ve komisyoncu nemalanıyor” şeklinde konuştu.

Marketlerin sadece kar elde etmediğini aynı zamanda pazarcılar ve küçük esnaf da dahil fiyat belirlediğini söyleyen Demir, sorunun çözümü için Türkiye’nin belli bölgelerinde merkezler kurulması gerektiğini belirterek “Devlet tarafından büyük depolama, paketleme ve lojistik merkezleri kurulabilir. Maliyetler üzerine bindikten sonra fiyatlar burada belirlenir. Kamuoyuna açık şekilde satış yapılır, o zaman herkes hakkını almış olur” dedi.

SALATALIĞIN ZAM YOLCULUĞU

Antalyalı üretici tarladan salatalığı 2 liraya halde komisyoncuya teslim ediyor.

Antalya halinden İstanbul’a gidene kadar kilogram başı maliyetler

İşçilik: 50 kuruş

Ambalajlama: 1,5 lira

İşletme giderleri: 1 lira

Haldeki komisyoncu karı: 3 lira

Ürün İstanbul haline geldikten sonraki kilogram başı maliyetler

Nakliye: 3 lira

Hamaliye: 50 kuruş

Haldeki komisyoncu karı: 3 lira

KDV: %1 (Güncel olan)