Anne Babadan Aynı Anda Yetim Aylığı Alınabilir mi?

Sosyal güvenlik sisteminde bazı durumlarda birden fazla aylık almak mümkündür. Anne babadan bağlanacak yetim aylığı, ölen kişinin çalıştığı statüye, aylık bağlanacak kişinin çalışma durumuna göre veya medeni durumuna göre değişir. Dul aylığı ise yeniden evlenilmediği sürece kesilmez. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı.

SGK İCRA MEMURLARI DERTLİ

Sayıştay’ın Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) raporu ile ilgili haberi perşembe günü yayımladık. Raporda SGK’nın icraya intikal ettirilen alacaklarının tahsilini zorlaştıran hususların başında icra memuru sayısının yetersizliğinin geldiği vurgulandı. 2014 yılında 1280 olan toplam icra memuru sayısının 2019 yılı sonunda 992 kişiye gerilediği, bir icra memuruna 8 bin 825 dosya düştüğü belirtildi. SGK’nın bu yıl şubat ayında açtığı sınavla icra memuru sayısının 1.346’ya çıkartıldığı, böylece bir icra memuruna düşen dosya sayısının 5 bin 320 adede indiği kaydedildi. Ancak, SGK’daki icra memuru ihtiyacının devam ettiğine dikkat çekildi.

SGK icra memurları adına, ismi bizde saklı bir okurumuzdan gelen konuyla ilgili mektubu okurlarımızla paylaşıyorum:

“Sosyal Güvenlik Kurumu’nda icra memuru olarak görev yapmaktayım. Yoğun iş yükümüzü haberleştirdiğiniz için çok teşekkür ederim. Meslektaşlar olarak en büyük arzumuz sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sisteminin oluşması ve bütçe açığını gediğini olabildiğince kapatabilmek. İş yükümüz ağır ama asıl sorunumuz aldığımız maaşlar. 2012 yılında kesilen ek ödemelerden dolayı şu an ortalama 4.200 TL maaşla görev yapıyoruz.

Yeri geliyor bina, yeri geliyor gemi satıyoruz, hacizlere gidiyoruz. Milyonlarca liralık hacizler ve satışlar yapıyoruz. Binlerce takip dosyasıyla beraber zaman aşımı riski de hayli fazla.

Yıllardır talebimiz -aynı görevlere sahip olduğumuz- Adalet Bakanlığı’na bağlı icra müdür / müdür yardımcıları ya da Gelir İdaresi Başkanlığı’nda görev yapan gelir uzmanları ile aynı özlük haklarına sahip olmaktır. SGK’daki icra memuru sayısı 1300 kişi olduğu için sesimizi maalesef duyuramıyoruz.

İcra memuru arkadaşlarımızın başka mesleklere geçmesinde en büyük etken ücretin düşük olması. Örneğin 2012’den bu yana her icra memurunun sadece ek ödemeden aylık 675 TL kaybı söz konusu. 2012’den sonra kaldırılan diğer haklarımızla birlikte aylık toplam kaybımız 1.300 TL yapıyor.

Bu nedenle meslektaşlarımız; kurum değişikliği, KPSS ile yeniden atama, maaş farkı olmadığından memur kadrosuna geçmek üzere feragat etme ve görevde yükselme ile icra memuru kadrosundan hızla uzaklaşmaktalar. Haczettiğimiz malların satışında görev yapan tellallar bizden 1500 TL daha fazla maaş alıyor. İcra Memurları olarak ilk talebimiz kurumlar arası adaletsizliğin giderilmesi ve eşit sorumluluğa eşit maaşlar verilmesidir.”

KİMLER BİRDEN FAZLA EMEKLİ AYLIĞI ALABİLİR?

Annem BAĞ-KUR, babam da Emekli Sandığı’ndan emekli. 2018’de vefat eden babamdan yetim maaşı alıyordum. Annem de yeni vefat etti. Her ikisinden de aylık alabilir miyim? Alabilirsem hangi oranda bağlanır? (İsmi saklı)

Emekli Sandığı mensuplarının bekar kız çocukları, memuriyet dışında bir işte çalışıyor olsalar da babalarından yetim aylığı alabilirler. Sigortalı bir işte çalışıyorsanız veya kendi çalışmanızdan dolayı emekli aylığı alıyorsanız BAĞ-KUR’lu annenizden dolayı yetim aylığı alamazsınız. Sigortalı olarak çalışmayıp, kendi çalışmanızdan dolayı emekli aylığı almıyorsanız hem Emekli Sandığı emeklisi babanızdan, hem de BAĞ-KUR’lu annenizden dolayı yetim aylığı alabilirsiniz. Kendi payınıza düşen her iki aylığı da tam olarak alırsınız.

Kız çocukları evlendiklerinde yetim aylığı kesilir. Boşandıklarında veya eşleri hayatını kaybettiğinde yeniden yetim aylığı bağlanır.

Eşini kaybeden erkek veya kadınlar, hem eşinden dul aylığı, hem de kendi çalışmasından dolayı emekli aylığı alabilirler. Eşlere bağlanan aylık ancak evlendiklerinde kesilir.

Kendi çalışmasından veya eşinden dolayı aylık alanlar oğlu veya kızı üzerinden ölüm aylığı alamazlar. Kendi çalışmasından veya eşinden dolayı aylık almayanlar ise birden fazla çocuğu üzerinden gelir veya aylık alabilirler.

Her ikisi de 4/a veya 4/b’li olan anne babadan ölüm aylığı almaya hak kazananlar, yüksek aylığı tamdan, düşük aylığı yarım olarak alırlar. Ancak, anne babanın statüleri farklı ise örneğin anne 4/b’li, baba 4/a’lı ise çocuğu her iki yetim aylığını da tam alır.

ASKERLİK BORÇLANMASI HANGİ TUTARDAN YAPILMALI?

Sigorta başlangıcım 3 Ekim 1994 olup, 9300 ödenmiş prim günüm mevcut. Askerliğimi işe girmeden önce yaptım. Beş ay askerlik borçlanması yapınca emeklilik yaşım 54 oluyor. Askerlik borçlanmasını 5 ay olarak mı, 19 ay olarak mı yapmalıyım? Prim ödemesini tavandan mı ödemeliyim? İkisi arasında emekli aylığım çok fark eder mi? (Hakan G.)

130 gün askerlik borçlanması yaparsanız emeklilik yaşınız 54’e düşer. Askerlik sürenizin tamamını borçlanmanıza gerek yok. 2000 öncesi kazanç ortalamanız iyi görünüyor. Askerlik sürenizin tamamının borçlanmasını en düşük tutardan yapmanız emekli aylığınızı aşağı çekebilirdi, fakat siz sadece 130 gün borçlanma yapacağınız için daha yüksek tutar üzerinden prim ödemenize gerek yok.

KISA ÇALIŞMADA GÖSTERİLİRKEN ÇALIŞTIRILAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

13 yıldır aynı işyerinde çalışıyorum. 16 Mart’tan beri kısa çalışma ödeneği alıyor, ayrıca evden çalıştırılıyordum. Ayda tam süreyle kısa çalışmada gösterildim. Muhasebe müdürü şahsi hesabından geri kalan maaşımı tamamladı. Benimle birlikte 4-5 kişi bu şekilde çalışıyor. Muhasebe müdürünün hesabı kontrol edilince ortaya çıkacaktır. Bu ay normale döndürdüler. İş akdimi haklı fesih yapabilir miyim? Fesih hakkım daha sonra geçerliliğini yitirir mi? (İsmi saklı)

Kısa çalışmada gösterilen işçinin çalıştırılmasının iki yönü bulunuyor. Öncelikle İşsizlik Sigortası Fonu’ndan haksız yere alınan ödenekler işverenden faiziyle geri istenir. İşveren bu dönemde sigortasız işçi çalıştırdığı için idari para cezasıyla karşı karşıya kalır. Sizin açınızdan ise her ne kadar ücretiniz tamamlanmışsa da çalıştığınız sürenin ücreti tam olarak ödenmiş sayılmaz, sigorta primleriniz yatırılmamış bulunuyor. İşverene noterden ihtarname çekerek sigorta primlerinizin yatırılmasını talep edebilirsiniz. Talebiniz yerine getirilmezse kıdem tazminatı ve diğer alacaklarınızı talep ederek haklı fesih yapabilirsiniz. İşveren tazminatınızı ödemezse önce arabulucuya, daha sonra da mahkemeye başvurabilirsiniz.

Muhasebecinin şahsi hesabından yapılan ödeme dışında evden çalıştığınıza ve bunun karşılığı ücreti tam alamadığınıza dair delilleri ortaya koyabilirseniz mahkemede daha kolay sonuç alabilirsiniz.

BAĞ-KUR’DAN MI, SSK’DAN MI EMEKLİ OLMAK GEREKİR?

Bir yakınım BAĞ-KUR’da tarım sigortalısı olup, kadın olduğu için 60 yaş ve 5400 prim günüyle emekli olabiliyor. 5400 prim günü yakında dolacak. Kendisi kadın ve 43 yaşındadır. Prim günü dolduğunda artık prim ödemeye ara verip, 17 yıl bekleyip 60 yaşında BAĞ-KUR’dan emekli olması mı, yoksa SSK’lı olarak bir işe girip gün sayısını 7000 güne tamamlayıp SSK’dan emekli olması mı avantajlıdır? En avantajlı emeklilik için sizin başka bir öneriniz var mıdır? (Mustafa E.)

Verdiğiniz bilgilerden, yakınınızın sigorta başlangıcının 8 Eylül 1999 tarihi ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında olduğu anlaşılıyor. BAĞ-KUR’dan emeklilikte 5400’ü doldurduğunda 60 yaşına kadar bekleyerek emekli aylığı bağlatabilir.

SSK’dan ise ister 7000 günü tamamlayarak, isterse şu anki BAĞ-KUR günlerinin üzerine 1261 gün SSK’lı çalışarak 58 yaşında emekli olabilir. İmkanı varsa SSK’dan emekliliğe odaklanması, iki yıl daha erken emekli olmasını sağlar. İki yıl önce emekli olabilmek önemli bir avantajdır.