Pandemi Mağdurlarının Emekliliği Gecikecek

Pandemi döneminde kısa çalışmaya ayrılan veya ücretsiz izne çıkartılan işçilerden bazıları, yaşı doldursalar bile prim günleri eksik olduğu için emekli olamayacaklar veya emeklilikleri gecikecek. 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı çalışmaya başlayıp pandemi döneminde kısa çalışmaya veya ücretsiz izne çıkartılanlar da etkilenecek. Pandemi tedbirleri dolayısıyla 15 aylık dönemde ücretsiz izin veya kısa çalışma nedeniyle çalışamayan işçilerin mağduriyetlerinin giderilmesi için borçlanma hakkı getirilmesi gerekiyor. Pandemi mağduru işçilerin emekliliklerinin nasıl gecikecek.

Pandemiden etkilenen işyerlerinde çalışan işçiler geçen yıl mart ayının sonundan itibaren kısa çalışmada gösterilmeye başlandı. Bu işçilere kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) verildi. 17 Nisan 2020 tarihinden itibaren de kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler için ücretsiz izin uygulaması başlatıldı. Her iki uygulama 30 Haziran 2021 tarihine kadar devam etti.

Türkiye İş Kurumu’nun verilerine göre, pandemi döneminde toplam 3.8 milyon işçi kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izne çıkartılan 3.1 milyon işçi de nakdi ücret desteği aldı. Aylık bazda kısa çalışmadaki işçi sayısı 967 bin ile 3.2 milyon kişi arasında, ücretsiz izindeki işçi sayısı da 604 bin ile 1.2 milyon kişi arasında seyretti. İşçilerin kimi sadece birkaç ay, bir kısmı ise 15 aya varan süreyle kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterildi.

Pandemi geride kalsa bile söz konusu milyonlarca işçi bunun etkisini yaşamları boyunca hissedecekler. Kısa çalışmada ve ücretsiz izinde geçen sürelerde sosyal güvenlik primleri yatırılmadı. İşsizlik fonundan sadece genel sağlık sigortası (GSS) primi yatırıldı.

Emekli aylığı bağlama oranı, çalışılan her 360 güne karşılık yüzde 2 artıyor. Pandemide 12 ay çalışamayan işçinin emekli aylığı yüzde 2, 15 ay çalışamayan işçinin emekli aylığı da yüzde 2.5 oranında düşük bağlanacak. Emekli aylıkları hayatlarının sonuna kadar bu eksik tutar üzerinden ödenecek.

DAHA GEÇ EMEKLİ OLACAKLAR

8 Eylül 1999 öncesi çalışmaya başlayanların emekli olabilmesi için sigortalılık süresi, prim günü ve yaş şartının gerçekleşmesi gerekiyor. Bunlardan sigortalılık süresi ve yaş şartını yerine getirip prim günleri eksik olanlar, pandemide ortaya çıkan açığı kapatıp eksik günleri tamamlayıncaya kadar emekli olamayacaklar.

Emeklilikteki gecikmeden çalışma hayatına 8 Eylül 1999 tarihinden sonra başlayanlar da payını alacak. Sosyal güvenlik kanununda 2008 yılında yapılan değişiklik uyarınca, 8 Eylül 1999’dan sonra ilk defa çalışmaya başlayanlar için kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak artırılarak 65 yaşa kadar çıkacak. 4/a (SSK) statüsünde çalışan kadınların 58, erkeklerin 60 yaşında emekli olabilmek için 7200 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar tamamlamaları gerekiyor. 7200 prim gününü 1 gün gecikme ile 1 Ocak 2036’da dolduranların bile emeklilik yaşı kadınlarda 59, erkeklerde 61’e çıkacak. Prim gününü 31 Aralık 2037 yerine 1 Ocak 2038 tarihinde dolduranların emeklilik yaşı ise kadınlarda 60’a, erkeklerde 62’ye yükselecek. Emeklilik yaşı bu şekilde her iki yılda 1 yıl uzayacak.

Dolayısıyla, sadece emeklilik yaşını doldurmuş prim günü eksik olanlar değil, 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı çalışmaya başlayıp kısa çalışma veya ücretsiz izinde gösterilen herkesin emeklilik yaşında gecikme riski ortaya çıkmış bulunuyor.

ÇÖZÜM BORÇLANMA HAKKI VERİLMESİ

Pandemide kendi isteği dışında kısa çalışmaya ayrılan veya ücretsiz izne çıkartılan milyonlarca kişiden bazıları belki de sadece 1-2 günlük prim eksiği yüzünden bir yıl daha geç emekli olma riskiyle karşı karşıya bulunuyor.

Çalışanların mağdur olmamaları için gerek kısa çalışmada, gerekse pandemi ücretsiz izninde geçen süreler için borçlanma hakkı verilmesi gerekiyor. Borçlanma hakkından herkes yararlanmak zorunda değil. Ama emekliliği gecikme riski bulunan vatandaşların, primini kendileri ödeyerek borçlanma yapabilmelerinin de önünün açılması gerekir. Bunun için 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişiklik yapılması gerekiyor.

Kaynak: Habertürk – Ahmet Kıvanç,