Evdeki İş Kazasında Sağlanan Haklar Nelerdir?

Pandemi nedeniyle evden çalışmak zorunda kalan çalışanlar iş kazası geçirdiğinde nelere dikkat etmeli? Uzaktan çalışanların yaşadığı hangi kazalar iş kazası olarak kabul edilir? İş kazası kabul edilmesi, sosyal güvenlik açısından hangi hakları sağlar? Haklardan yararlanmak için nelere dikkat edilmeli? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, tam kapanma döneminde sayıları daha da artan evden çalışanların iş kazası konusunda merak ettiği sorulara yanıt aradı.

İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle çalışma gücünü tamamen veya kısmen kaybedenlere sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Hayatını kaybedenlerin eşine ve çocuklarına aylık bağlanır. Normalde 4/b (BAĞ-KUR) ve 4/c’li (Emekli Sandığı) bir çalışan vefat ettiğinde hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için en az 1800 gün prim ödenmiş olması gerekir. 4/a’lı (SSK) çalışanlarda ise en az 5 yıl sigortalılık süresi ve 900 prim günü koşulu aranır. Ancak, iş kazası nedeniyle ölümün işçinin çalışmaya ilk başladığı gün meydana gelmesi durumunda bile ailesine ölüm aylığı bağlanır. Pandemi nedeniyle uzaktan çalışmak zorunda kalanların bu haklardan yararlanabilmeleri için dikkat etmeleri gereken önemli ayrıntılar bulunuyor.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda iş kazası “İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen” olay olarak tanımlanıyor. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda ise iş kazası “İşçinin işyerinde bulunduğu sırada; işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle; görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda; emziren kadın çalışanların çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda; işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve işçiyi hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olay” şeklinde tanım buluyor.

Her iki kanunda da işyeri dışında gerçekleşmesine karşın işin yürütümü nedeniyle meydana gelen kaza da iş kazası olarak görülüyor. Uzaktan çalışma için normalde ayrı bir iş sözleşmesi düzenlenmesi gerekiyor. Ancak, pandemi dolayısıyla zorunlu olarak evden çalışma ihtiyacı doğduğu için ayrı bir sözleşme düzenlenmedi. Bu nedenle evde yaşanan kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi konusunda zorluklar bulunuyor. Örneğin, öğle molasında işyerinin bahçesinde arkadaşlarıyla futbol oynarken işçinin yaralanması iş kazası sayılıyor. İşçinin işyerinde kalp krizi geçirmesi veya beyin kanamasından hayatını kaybetmesi halinde de iş kazası hükümleri uygulanıyor.

İş saatlerinde evde yaşanan kazada yaralanmaların da iş kazası sayılabilmesi için evden çalışmaya ilişkin görevlendirmelerin yazılı yapılması, görevlendirme yazısında çalışma saatleri gibi ayrıntıların net bir şekilde belirlenmesinde yarar bulunuyor.

KOLLUK KUVVETLERİNE DERHAL BİLDİRİLMELİ

İş kazalarının, işverenler tarafından derhal kolluk kuvvetlerine bildirilmesi gerekiyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’na ise 3 iş günü içinde bildirim yapılması zorunlu. Bildirim yapmakta gecikilmesi halinde, bu süre içinde sigortalıya ödenmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilir.

İş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde ise üç günlük süre iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

YANLIŞ BİLGİ VEREN SORUMLU OLUR

Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı konusunda gerektiğinde SGK’nın denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları veya Çalışma Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Soruşturma sonunda, yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, SGK’nın bu olay için yapmış olduğu ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren faiziyle tahsil edilir.

İŞ KAZASINDA SAĞLANAN HAKLAR NELERDİR?

İş kazasında sigortalı çalışanlara ve ailelerine sağlanan haklar şunlardır:

Çalışma gücünde en az yüzde 10 oranında kayıp olan işçiye sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.

İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanır.

İş kazasından dolayı gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilir.

İş kazasında ölen işçi için hak sahiplerine cenaze ödeneği verilir.

İş kazası sonucu tedavi süresince brüt ücretinin 3’te 2’si oranında geçici iş göremezlik ödeneği bağlanır.